 |
| Mijn mede-speurders, op zoek naar aanwijzingen op een oude luchtfoto. |
Onderzoek wees uit dat in 1938 zijn ouderlijk huis werd verkocht, de boerderij waar ook mijn overgrootmoeder is opgegroeid. Daarna woonde hij op diverse adressen in Raalte en was hij volgens het bevolkingsregister geen "landbouwer" meer, maar "landarbeider". Ook zonder de details te kennen kun je je voorstellen dat het een persoonlijk drama moet zijn geweest.
De afgelopen paar maanden heb ik meerdere mensen gesproken die hem gekend hebben en hun herinneringen wilden delen. Ik schreef al over de schuld die hij zou hebben gehad en die tot de veiling van de boerderij leidde. Inmiddels is dat verhaal door meerdere mensen bevestigd. Daarbij wisselen de details, maar komen de grote lijnen overeen. Zo noemden twee mensen, onafhankelijk van elkaar, de naam van de vermeende schuldeiser van Jas, iemand die in de buurt woonde. Dat ging vroeger zo, werd me verteld, dat regelde je onderling, niet via de bank. Het is me ook duidelijk geworden dat veel buren en buurtgenoten destijds zo hun gedachten hadden over de gang van zaken. Of het nu echt nodig was om de zaak zo op de spits te drijven bijvoorbeeld. Ook is me verteld dat sommige boeren uit de buurt in principe best interesse hadden in de grond van Jas - buurmans grond is immers maar één keer te koop- maar zich niet wilden branden aan déze verkoop.
Dan het hol, waar het allemaal mee begon. Lang niet iedereen die ik sprak wist daar iets over, maar de gouden tip kwam van de familie Hogeboom. Hun opa en oma Bonenkamp waren buurtgenoten van Jas aan de Ten Haveweg en zouden Jas hebben opgevangen. Het verhaal ging als volgt. Toen hij zijn huis uit moest vertrok Jas met paard en wagen en was hij gaan 'kamperen' bij een vennetje in de buurt. Daar werd hij weggestuurd door de eigenaar van de grond, waarna hij een stuk verderop in het land, om precies te zijn in een singel (houtwal) een hol had uitgegraven. Uiteindelijk kon de familie Bonenkamp het niet langer aanzien en hebben zij hem een tijdje onderdak geboden, in de varkensschuur om precies te zijn. Op de zolder van die schuur zouden nog jarenlang spullen van Jas opgeslagen hebben gelegen, ook toen Jas al lang onder de pannen was op een kostadres in Raalte.
Jan Hogeboom wist me te vertellen dat het hol, dat is gegraven toen hijzelf nog niet was geboren, eind jaren vijftig nog steeds zichtbaar was. Jan was erbij toen, ten behoeve van de ruilverkaveling, de singel in kwestie werd gerooid. Hij weet nog dat de arbeider die dat deed op de resten van het hol stuitte, waarna de vader van Jan uitlegde hoe het ontstaan was. Het zou gaan om een plek ten oosten van de Brunselweg, niet ver van de sloot (Oosterbroekswaterleiding) die deze zandweg halverwege doorkruist. Dat sloot goed aan op de informatie die een andere buurtgenoot deelde, namelijk dat "ze" Jas "uit het bos" hadden gehaald, uit wat hij ’t Osterbroek’n noemde, bij de Hottenvoortsweg, die parallel loopt aan de Brunselweg.
Om het einde van de zoektocht naar het hol van Jas te markeren leek het mij een mooi idee om een wandeling te maken rond het gebied waar Jas tijdelijk moet zijn neergestreken. Ik had mijn moeder en mijn oom uitgenodigd om mee te lopen, want zij waren het die het detail over "het hol" ooit lieten vallen in een verhaal over hun oma. Afgelopen vrijdagmiddag was het zover. De zon scheen, de vogels floten en het was prachtig in het buitengebied tussen Mariënheem en Luttenberg. Jas zal het gebied op zijn duimpje hebben gekend. Zijn tijdelijke onderkomen, waar het dan ook precies is geweest, was op loopafstand van de boerderij die hij kwijt was en vlakbij de akkers en weilanden die tot voor kort van hem waren. Naar verluidt kwam Jas de rest van zijn leven nog geregeld over de vloer bij de familie Bonenkamp, die hem had opgevangen in deze moeilijke periode.
 | ||
Oosterbroekswaterleiding, gezien vanaf de Brunselweg. Hier zou het in de buurt moeten zijn geweest.
|
