'Ik Vertrek' anno 1880

Of ze Raalte ooit uitkwamen? Jazeker! Eén gezin in ieder geval wel degelijk. Was het een hang naar avontuur, bittere noodzaak, of misschien een beetje van allebei? Toen Gerrit Jan Groote Wolthaar in 1881 met Willemina Otte trouwde, was hij nog gewoon molenaar in Raalte. Niks aan de hand, zou je zeggen. Vierentwintig jaar later overlijdt Gerrit Jan als arbeider in het Gelderse Duiven. Zijn vrouw is dan al overleden en de geboorteplaatsen van hun zes kinderen (o.a. Hellendoorn, Velp en Duiven) doen vermoeden dat ze veel verhuisd zijn. Gerrit Jan en zijn vrouw besloten – om welke reden dan ook – om uit Salland te vertrekken, weg bij de familie, en hun kinderen waaieren over het hele land uit. Ze komen terecht in onder meer Amsterdam, Utrecht, Lisse, Amersfoort, Delft en Tilburg. Soms zelfs nog iets verder weg. In het digitale krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek vond ik een vermelding op… Sumatra! Maar daarover later meer. In ieder geval een verrassende ontdekking, dit gezin, met een verhaal dat nieuwsgierigheid oproept. Zeker in contrast met de ‘thuisblijvende’ Groote Wolthaars, die, bij wijze van spreken, hooguit terug te vinden zijn op de uitslagenlijst van de regionale stierenkeuring in het Deventer Dagblad. Wordt vervolgd!

Van 't Laar naar het Siebelt en weer terug

Het dorp kwamen ze over het algemeen niet uit, mijn ‘verre verwanten’. Ik heb inmiddels al heel wat generaties achterhaald, maar ze werden geboren in Raalte, gedoopt in Raalte, ze trouwden in Raalte, kregen er kinderen, en overleden er. Vaak ook als gevolg van die kinderen, in het kraambed dus. Af en toe wordt er een uitstapje gemaakt naar Heeten of Boetele. Gemeente Raalte uiteraard.

Op een ander vlak waren ze juist weer wél mobiel. Dat veel mensen genoemd werden naar de boerderij waar ze woonden en dat familienamen op verschillende manieren gespeld werden, wist ik wel. Maar dat namen zó flexibel waren, vind ik toch verrassend. Neem nou Willemina, de bet-overgrootmoeder van Willemina Bos Overmars. Hoe ze bij haar geboorte (ca. 1753) werd genoemd is onduidelijk, want voor dat jaar zijn er geen doopregisters beschikbaar. Ze trouwde op 12 juni 1774, in de kerk in Raalte, als Wilhelmina Lamberti van ’t Laar. De kerkelijke registers zijn in het Latijn, vandaar dat Lamberti (Lamberts), dat naar haar vader verwijst. Haar kersverse echtgenoot heet Antonius Lamberti (ze zijn neef en nicht) en hij komt van (boerderij) de Olthof. Ze krijgen zes kinderen en wonen dan op het Siebelt, zo is in de doopregisters te lezen. Willemina en Antonius (ook wel “Antonie” of “Teunis” genoemd) worden bij de dopen aangeduid als “Lamberts aan het Siebeld” en varianten daarop zoals “Lambertsen Ziebeld”. Als na 1811 de burgerlijke stand wordt ingevoerd vinden we ze – bijvoorbeeld bij de huwelijken van hun kinderen – in de akten terug als “Siebeld”, “Ziebeld” of “Siebelt”, maar soms ook alleen als “Lamberts”. Vaak blijkt alleen uit de combinatie van hun beide namen met die van hun kinderen dat ze het echt zelf zijn. Aanvankelijk kon ik ook geen overlijdensdatum vinden voor Willemina, totdat bleek dat ze stierf als “Willemina Laarman”. Ze overleed in 1822 in Heeten, als weduwe, op 69-jarige leeftijd. Het lijkt erop dat ze weer is gaan wonen op ’t Laar, de boerderij waar ze vandaan kwam. Of zou ze deze naam in de volksmond altijd hebben gehouden?